[132] อิเธกจฺโจ จกฺขุสมฺผสฺสชํ เวทนนฺติอาทีสุ วิสุํ วิสุํ เวทนาย ทิฏฺฐิคหเณ อสติปิ เวทนาติ เอกคฺคหเณน คหิเต สพฺพาสํ เวทนานํ อนฺโตคธตฺตา วิสุํ วิสุํ คหิตา เอว โหนฺตีติ วิสุํ วิสุํ โยชนา กตาติ เวทิตพฺพาฯ โส หิ อนุภวนวเสน เวทนาย โอฬาริกตฺตา เวทนํเยว ‘‘อตฺตา’’ติ คณฺหาติฯ สญฺญํ สงฺขาเร วิญฺญาณํ รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสตีติ สญฺญาทโย อรูปธมฺเม รูปญฺจ เอกโต กตฺวา ‘‘อตฺตา’’ติ สมนุปสฺสติฯ อุมฺมตฺตโก วิย หิ ปุถุชฺชโน ยถา ยถา อุปฏฺฐาติ, ตถา ตถา คณฺหาติฯ

[133] จกฺขุสมฺผสฺสชํ สญฺญนฺติอาทีสุ สญฺชานนวเสน สญฺญาย ปากฏตฺตา สญฺญํ ‘‘อตฺตา’ติ คณฺหาติฯ เสสํ เวทนาย วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ

[134] จกฺขุสมฺผสฺสชํ เจตนนฺติอาทีสุ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺเนสุ ธมฺเมสุ เจตนาย ปธานตฺตา ปากฏตฺตา จ เจตนา เอว นิทฺทิฏฺฐาฯ ตาย อิตเรปิ นิทฺทิฏฺฐาว โหนฺติฯ โส ปน เจตสิกภาววเสน ปากฏตฺตา เจตนํ ‘‘อตฺตา’’ติ คณฺหาติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

[135] จกฺขุวิญฺญาณนฺติอาทีสุ วิชานนวเสน จิตฺตสฺส ปากฏตฺตา จิตฺตํ ‘‘อตฺตา’’ติ คณฺหาติฯ เสสเมตฺถาปิ วุตฺตนยเมวฯ

อตฺตานุทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. มิจฺฉาทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา

[136] มิจฺฉาทิฏฺฐิ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถาเยวฯ อยํ ปน อปโร นโย – นตฺถิ ทินฺนนฺติ อุจฺเฉททิฏฺฐิกตฺตา ทานผลํ ปฏิกฺขิปติฯ นตฺถิ ยิฏฺฐนฺติ เอตฺถ ยิฏฺฐนฺติ ขุทฺทกยญฺโญฯ หุตนฺติ มหายญฺโญฯ ทฺวินฺนมฺปิ ผลํ ปฏิกฺขิปติฯ นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ทานผลสฺส ปฏิกฺขิตฺตตฺตา สีลาทีนํ ปุญฺญกมฺมานํ, ปาณาติปาตาทีนํ ปาปกมฺมานํ ผลํ ปฏิกฺขิปติฯ นตฺถิ อยํ โลโกติ ปุเร กเตน กมฺมุนาฯ นตฺถิ ปโร โลโกติ อิธ กเตน กมฺมุนาฯ นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตาติ เตสุ กตกมฺมานํ ผลํ ปฏิกฺขิปติฯ นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกาติ กมฺมเหตุกํ อุปปตฺติํ ปฏิกฺขิปติฯ นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา…เป.… ปเวเทนฺตีติ อิธโลกปรโลเก ปสฺสิตุํ อภิญฺญาปฏิลาภาย ปฏิปทํ ปฏิกฺขิปติฯ

อิธ ปาฬิยํ ปน นตฺถิ ทินฺนนฺติ วตฺถูติ นตฺถิ ทินฺนนฺติ วุจฺจมานํ ทานํ, ตสฺสา ทิฏฺฐิยา วตฺถูติ อตฺโถ ฯ เอวํวาโท มิจฺฉาติ เอวํ นตฺถิ ทินฺนนฺติ วาโท วจนํ มิจฺฉา วิปรีโตติ อตฺโถฯ

มิจฺฉาทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สกฺกายทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา

[137] สกฺกายทิฏฺฐิ ปน อตฺตานุทิฏฺฐิเยว, อญฺญตฺถ อาคตปริยายวจนทสฺสนตฺถํ วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ

สกฺกายทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สสฺสตทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา

[138] สกฺกายวตฺถุกาย สสฺสตทิฏฺฐิยาติ กมฺมธารยสมาโสฯ รูปวนฺตํ วา อตฺตานนฺติอาทีนํ ปนฺนรสนฺนํ วจนานํ อนฺเต สมนุปสฺสตีติ สมฺพนฺโธ กาตพฺโพ, ปาโฐ วาฯ อญฺญถา หิ น ฆฏียตีติฯ เอวํ ‘‘รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ สมนุปสฺสตี’’ติ เอกเมว ทสฺเสตฺวา เสสา จุทฺทส สํขิตฺตาฯ

สสฺสตทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อุจฺเฉททิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา

[139] สกฺกายวตฺถุกาย อุจฺเฉททิฏฺฐิยา เอวํ ‘‘รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสตี’’ติ เอกเมว ทสฺเสตฺวา เสสา จตสฺโส สํขิตฺตาฯ

อุจฺเฉททิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อนฺตคฺคาหิกาทิฏฺฐินิทฺเทสวณฺณนา

[140] อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา ปฐมวาเร อาการปุจฺฉาฯ ทุติเย อาการคหณํฯ ตติเย อาการวิสฺสชฺชนํฯ ตตฺถ โลโกติ อตฺตาฯ โส อนฺโตติ อญฺญมญฺญปฏิปกฺเขสุ สสฺสตุจฺเฉทนฺเตสุ สสฺสตคฺคาเห สสฺสตนฺโต, อสสฺสตคฺคาเห อุจฺเฉทนฺโตฯ ปริตฺตํ โอกาสนฺติ สุปฺปมตฺตํ วา สราวมตฺตํ วา ขุทฺทกํ ฐานํฯ นีลกโต ผรตีติ นีลนฺติ อารมฺมณํ กโรติฯ อยํ โลโกติ อตฺตานํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปริวฏุโมติ สมนฺตโต ปริจฺเฉทวาฯ อนฺตสญฺญีติ อนฺตวาติสญฺญีฯ อนฺโต อสฺส อตฺถีติ อนฺโตติ คเหตพฺพํฯ ยํ ผรตีติ ยํ กสิณรูปํ ผรติฯ ตํ วตฺถุ เจว โลโก จาติ ตํ กสิณรูปํ อารมฺมณญฺเจว อาโลกิยฏฺเฐน โลโก จฯ เยน ผรตีติ เยน จิตฺเตน ผรติฯ โส อตฺตา เจว โลโก จาติ อตฺตานมเปกฺขิตฺวา ปุลฺลิงฺคํ กตํ, ตํ จิตฺตํ อตฺตา เจว อาโลกนฏฺเฐน โลโก จาติ วุตฺตํ โหติฯ อนฺตวาติ อนฺโตฯ